گزارش دوم: ده‌ها کشته در قلع و قمع ازبکستان گزارش شد
آنچه می‌خوانید تحلیل گزارش‌های دنباله‌دار روزنامه لس‌آنجلس تایمز درباره ناآرامی‌های ازبکستان در سال ۲۰۰۵ میلادی است. در این بررسی‌ها هفت گزارش انتخاب شده و ترجمه کامل آنها به همراه تحلیل ارائه شده است. در ترجمه گزارش‌ها قواعد نشانه‌گذاری و پاراگراف‌بندی انگلیسی را مثل متن اصلی نگه‌داشته‌ام. برای همین، گاه جمله‌ها غیرفارسی به نظر می‌رسد. هدف از این کار صرفا آشنا کردن مخاطب فارسی‌زبان با شیوه نگارش خبر به زبان انگلیسی بوده است. بدیهی است که در زبان فارسی هر جا چنین ساختارهایی سخت‌هضم یا نامانوس به نظر برسد، آنها را روان‌تر می‌نویسیم.
گزارش دوم: ۱۰۲۷ کلمه:
ده‌ها کشته در قلع و قمع ازبکستان گزارش شد |
||
| ارتش به هزارها تظاهرکننده در اندیجان تیراندازی می‌کند، همان جایی که شورشیان زندانی‌ها را، شامل ۲۳ متهم به اسلامگرایی افراطی، آزاد کردند. | لوس‌آنجلس تایمز اغلب خبرها و گزارش‌های خود را با زیرتیتر همراه می‌کند. زیر تیتر با قلمی متفاوت از متن درست زیر تیتر جا می‌گیرد و در یکی دو جمله کوتاه به خواننده می‌گوید که جریان از چه قرار است. زیرتیتر اغلب لب کلام خبر را بیان می‌کند. یعنی این که دبیر سرویس خبر را می‌خواند، آن را قورت می‌دهد و در دو جمله در زیرتیتر بازگو می‌کند. در خبرهایی که به شیوه نرم خبر نوشته شده‌اند، اهمیت زیرتیتر بیشتر می‌شود؛ چون در این نوع خبرها، موضوع اصلی خبر اغلب در پاراگراف‌های پایین‌تر می‌آید و لیدها بدون ذکر عناصر لید اغلب به عنوان گیره‌ای برای صید نظر مخاطب‌ها استفاده می‌شوند. |
|
| دیوید هولی از نویسندگان لوس آنجلس تایمز مه ۱۴، ۲۰۰۵ |
||
| ۱ | مسکو – ارتش ازبکستان جمعه در یک در گیری روی هزارها تظاهرکننده در شهر اندیجان در شرق کشور آتش گشود. این درگیری در پی هجوم مبارزان مسلح به زندانی برای آزاد کردن زندانی‌های متهم به اسلامگرایی افراطی رخ داد. | «ارتش ازبکستان جمعه در یک درگیری روی هزارها تظاهرکننده در شهر اندیجان در شرق کشور آتش گشود.» این لید عناصر چه کسی، چه موقع، چه‌گونه و کجا را در خود جا داده است. جمله «این درگیری در پی هجوم مبارزان مسلح به زندانی برای آزاد کردن زندانی‌های که متهم به اسلامگرایی افراطی رخ داد» با آوردن پیشینه‌ای کوتاه به خواننده کمک می‌کند تا بتواند جریان خبر را دنبال کند و به نحوی چرایی خبر را هم توضیح می‌دهد. بدون این جمله، خواننده ممکن است سئوال کند که چرا ارتش به هزارها تظاهرکننده تیراندازی کرده است. در لیدهایی که این روزها نوشته می‌شود، عنصر چرایی (یعنی چرا این اتفاق افتاده است) نسبت به گذشته مهم‌تر شده و بنا بر آن است که اهمیت موضوع خبر در همان ابتدا مشخص بشود. باید توجه کرد برای بیان چرایی، اغلب به مقداری پیشینه یا اطلاعات مرتبط با خبر نیاز است تا اتفاق جدید درون سلسله‌ای از اتفاقات (context) معنا پیدا کند. یک نکته دیگر که باید در نوشتن لیدها دقت کنید این است که این روزها لیدها با جمله‌های معلوم نوشته می‌شوند. یعنی به جای این که بنویسیم تظاهرکننده‌ها مورد هجوم ارتش قرار گرفتند، می‌نویسیم، ارتش به تظاهرکننده‌ها حمله کرد. یا به جای این که بنویسیم چند نفر در انفجار بمب‌های اهواز کشته شدند، می‌نویسیم انفجارهای اهواز چند نفر را کشت. جمله‌ها معلوم زنده‌تر هستند و خبرها را داغ‌تر جلوه می‌دهند. |
| ۲ | گزارش‌ها از اندیجان نشان داد که حداقل ده‌ها نفر، و شاید بیشتر، در قلع و قمعی که اواخر بعدازظهر رخ داد، کشته شدند. | |
| ۳ | لات‌فولو شامسوت‌دینوف، یک فعال حقوق بشر در ازبکستان، با چیزی رودررو شد که آن‌را شبیخون به عده‌ای از تظاهرکننده‌ها توسط پلیس و سربازها می‌نامد. او گفت ۲۰۰ نفر را دیده که روی زمین افتاده بودند و به نظر می‌رسید که مرده باشند. بسیاری از آنها به سمت پادگانی رفته بودند تا سلاح بیاورند، او گفت. | در پاراگراف ۳ به طور مختصر (چگونگی) جریان سرکوب بیان شده است. |
| ۴ | دولت ازبکستان بیانیه سریعی‌ای درباره تلفات در اندیجان صادر نکرد. دولت اعلام کرده نه نفر در درگیری‌های قبل از سحر کشته شده‌اند، که طی آن مبارزان به طور تقریبی بین ۲،۰۰۰ تا ۴،۰۰۰ نفر را از زندان آزاد کردند. | دقت کنید که دیوید هولی گزارشگر لس آنجلس تایمز که از مسکو اتفاق ازبکستان را گزارش می‌کند، پیشینه یا اطلاعات مرتبط با خبر (Context) را در هر جا که به فهم بهتر اطلاعات جدید کمک می‌کرده گنجانده است: در درگیری‌های قبل از سحر … ، «که طی آن مبارزان به طور تقریبی بین ۲،۰۰۰ تا ۴،۰۰۰ نفر را از زندان آزاد کردند.» در کتاب خبرنویسی و گزارشگری برای رسانه‌های امروز آمده، «هرجا مناسب به نظر می‌رسد یک یا دو پاراگراف پیشینه یا اطلاعات مرتبط با خبر را در همان پاراگراف‌های بالایی خبر بیاورید تا مخاطب بروز شده و در جریان اوضاع قرار بگیرد.» |
| ۵ | آن‌هایی که آزاد شدند شامل ۲۳ کاسب سرشناس محلی بودند که برای مسلمانان سازمانی خیریه راه انداخته بودند. آنها به اتهام تشکیل سازمانی جنایی و اسلامگرایی افراطی که در ازبکستان جرم محسوب می‌شود در محاکمه به سر می‌بردند. این افراد اتهام‌ها را رد کرده‌اند. تظاهرات علیه محاکمه آنها باعث بالا گرفتن موجی از شورش‌ها شد. | پاراگراف ۵ اطلاعات ارایه شده در پاراگراف ۴ را تا حدودی تکمیل کرده و باب توضیح علت (چرایی) سرکوب را باز می‌کند. دقت کنید که گزارشگر لس‌آنجلس‌تایمز پرداختن به عناصر (چرایی) و (چگونگی) سرکوب را بر ارائه آخرین اخبار مقدم دانسته است. دیوید هولی در لید آورده که ارتش روی «هزارها»تظاهرکننده‌ها آتش گشوده. حالا همه اول از هر چیز می‌خواهند بدانند چرا و چگونه این اتفاق رخ داده است. |
| ۶ | در سال‌های اخیر، دولت اسلام کریم‌اف هزارها نفر را به نام تندروهای اسلامی بازداشت کرده است. دولت ازبکستان از این اقدامات با نام جنگ علیه تروریسم دفاع می‌کند که هدف آن سکولار نگه داشتن جامعه ازبکستان است. | پاراگراف۶ ،۷، ۸، ۹ و ۱۰ و تا حدودی ۱۲ به طور کامل به پیشینه یا اطلاعات مرتبط با خبر (Context) اختصاص یافته است. با خواندن این پاراگراف‌ها علت (چرایی) سرکوب تا حدودی مشخص می‌شود. |
| ۷ | منتقدان، شامل فعالان حقوق بشر، می‌گویند مقام ih با سرکوب خشونت‌بار مردمی که حداکثر به خاطر اعتقادات سفت و سخت و بنیادگرایی دینی مجرم هستند، واکنش مردم را برانگیخته‌اند. | |
| ۸ | ایالات متحده پایگاهی نظامی در ازبکستان دارد که با استفاده از آن از عملیات در افغانستان پشتیبانی می‌کند و دولت بوش این کشور آسیای میانه را متحد مهم خود می‌داند. واشنگتن از ازبکستان به خاطر زیر پا گذاشتن حقوق بشر انتقاد کرده، اما این انتقادها چنان نبوده که فعالان حقوق بشر می‌گویند باید باشد. | |
| ۹ | «تمام راه‌هایی که مردم بتوانند به شکلی آرام و صلح‌آمیز اعتقادات و نظراتشان را بیان کنند توسط دولت مسدود شده است،» آلیسن گیل، مدیر دفتر ناظران حقوق بشردر تاشکند، پایتخت ازبکستان، گفت که در بازدیدی از نیویورک تلفنی صحبت می‌کرد. | |
| ۱۰ | «بنابراین، تنها چیزی که می‌ماند تظاهرات گسترده و شورش‌های ناگهانی است …. وحشت رو به افزایش از وضعیت حقوق بشر باعث بروز ناآرامی‌ها شده است.» | |
| ۱۱ | تقریبا تمام جمعه، حدود ۲۵،۰۰۰ تا ۵۰،۰۰۰ تظاهركننده در مركز انديجان راهپيمايي كردند. حوالي ظهر، آنها كنترل ساختمانی دولتي را در اختيار گرفتند. بين كساني كه تظاهرات را رهبري ميكردند، برخي از كاسباني كه روز قبل از زندان فراري داده شده بودند، ديده مي‌شدند. برخي از تظاهركنندگان داخل ساختمان دولتي مسلح بودند، و گفته شد كه آنها كساني را گروگان گرفتند. | |
| ۱۲ | خشم تظاهركنندگان نه تنها افزايش تنش‌هاي مربوط به محاكمه كاسبان را نشان مي‌داد، بلكه به نظر مي‌رسيد كه دارد عدم رضايت گسترده مردم را از بيكاري و فقر نشان مي‌دهد. | |
| ۱۳ | تيراندازي زماني آغاز شد كه یک زره‌پوش و دو كاميون پر از سرباز وارد ميدان شدند، آسوشيتدپرس گزارش داد. | |
| ۱۴ | «مردان، زنان و كودكان فريادكشان روي زمين دراز مي‌كشيدند، و این زماني بود كه انبوهي از گلوله‌ها همه چيز را مي‌دريد،» خانم باگيلا بوخاربايوا گزارشگر آسوشيتدپرس با روايت اول شخص درباره صحنه چنين نوشت. | |
| ۱۵ | «من روي زمين كنار ساختماني در طرف مقابلي از ميدان كه سربازها بودند، روي زمين دراز كشيده بودم،» او نوشت. «وقتي سرم را بلند كردم، جسد نوجواني را ديدم كه چند متر دورتر با صورت روي زمين افتاده بود و زخمي در گيج‌گاه داشت. من به سمت محلي امن‌تر دويدم، به داخل حياط يك مدرسه، و از آنجا تنها مي‌توانم قلع و قمعي را كه در پي آمد با توجه به تيراندازي سنگين و جيغ و داد زخمي‌ها و تظاهركنندگان ترسيده‌حال بيان كنم.» | |
| ۱۶ | امروز صبح، آسوشيتدپرس به نقل از شاهدها نوشت كه سربازها اجازه نمي‌دادند آشنايان و خانواده‌هاي قربانيان اجساد را از زمين بردارند و كمي بعد ارتش اجساد را بار چند كاميون و يك اتوبوس كرده است. يك گزارشگر آسوشيتدپرس ۲۳ جسد روي زمين ديده است. | پاراگراف ۱۶ تا ۲۰ به اوضاع بعد از سرکوب مربوط می‌شود و جزئیات بیشتری را درباره آخرین خبرها ذکر می‌کند. |
| ۱۷ | سيجهان زينبيت دي‌نوف، رئيس آپيل، يك سازمان حقوق بشر در انديجان، جمعه بعدازظهر در مصاحبه‌ای تلفني گفت فكر مي‌كند بسياري از كساني كه رهبري تظاهرات را بر عهده داشتند، كشته شده‌اند. | |
| ۱۸ | «تلقي من اين است كه ديگر غير ممكن شده كه بشود تلفني با هيچ كدام از رهبران مخالف در انديجان تماس گرفت، دليل ساده آن اين است كه هيچ یک از آنها ديگر زنده نيستند،» او گفت. | |
| ۱۹ | «همه چيز خيلي سريع و غيره منتظره رخ داد – عمليات مثل طوفان و به سرعت رعد و برق و بسيار خشونت‌آميز بود،» زينبيت دي‌نوف گفت. «احتمال زيادي وجود دارد كه سازمان‌دهندگان تظاهراتِ صبح و بسياري از هوادارانِ آنها مرده باشند. فقط معجزه مي‌تواند كساني را كه داخل ساختمان گير افتاده بودند، نجات داده باشد.» | |
| ۲۰ | مدیران بيمارستانی در انديجان گفتند كه ده‌ها جسد به بيمارستان آورده شده، بي‌بي‌سي گزارش داد. | |
| ۲۱ | وزارت كشور ازبكستان و دفتر رسانه‌هاي رياست‌جمهوري، كه با آنها تلفني تماس گرفته شد، از دادن اطلاعات خودداري كردند. | در این پاراگراف اطلاعاتی آورده نشده است اما به خواننده گفته شده که گزارشگر تلاش کرده اطلاعات رسمی را هم به دست بیاورد، اگر چه مقام‌ها به دلایلی نامشخص از ارایه اطلاعات خودداری کرده‌اند. |
| ۲۲ | تظاهركنندگان بخش گسترده‌اي از جامعه را نمايندگي ميكردند. بيانيه‌ای دولتي که از تلويزيون پخش شد، قبل از آن‌كه تظاهرات در هم شکسته بشود، گفت كه «شبه‌نظاميان دارند پشت زنان، كودكان و گروگان‌ها پناه مي‌گيرند. آنها با مسئولان كنار نمي‌آيند.» | پاراگراف‌های ۲۲ تا ۲۷ دوباره به ذکر جزئیات بیشتر درباره جریان (چگونگی) سرکوب پرداخته است. در پاراگراف آخر (۲۷) دیوید هولی با نقل قولی کوتاه گزارش خود را تمام می‌کند. جدای سخت‌خبرها که اغلب به شکل هرم وارونه نوشته می‌شوند و آنچه کم‌تر اهمیت دارد در انتهای خبر می‌آید، گزارش‌های خبری (Features) اغلب با نقل قول یا جمله‌ای که مخاطب را قدری درگیر کند یا به فکر وا دارد تمام می‌شوند. جملات کوتاه اما موثر بهترین تاثیر را در ذهن خواننده می‌گذارد. |
| ۲۳ | شامسوت‌دينيوف، رئيس شعبه انديجان سازمان مستقل حقوق بشر ازبكستان، گفت در اوج تظاهرات، حدود ۲،۰۰۰ نفر راهپيمايي را ترك كردند و شهر را به هم ريختند. | |
| ۲۴ | «آدم‌ها خيلي جنب و جوش می‌کردند و خيلي‌هايشان مي‌گفتند كه بايد به پادگان نظامي كه صبح به آن حمله شده بود بازگشت و باز هم سلاح و تجهيزات آورد،» او گفت. «بسياري از تظاهركننده‌ها همان موقع هم تفنگ، مسلسل و هفت‌تير داشتند.» | |
| ۲۵ | شامسوت‌دينيوف گفت او به همراه جمعيت به سوي پادگان حركت مي‌كرده است. | |
| ۲۶ | «آنها در اواسط راه در پي شليك طوفاني از گلوله‌ها كه از سوي سربازان دولتي و پليس سنگر گرفته مي‌آمد، متوقف شدند،» او گفت. «آنها پشت ساختمان‌ها عملا سنگر گرفته و منتظر رسيدن جمعيت بودند.» | |
| ۲۷ | او تيراندازي را «مثل بهمن» توصيف كرد. | |
| ## | ||
| آلكسي وي. كوزنتسف در دفتر لوس‌آنجلس تايمز در مسكو به تهيه اين گزارش كمك كرده است. |
Bruce D. Itule/Douglas A. Anderson, (2000), News Writing and Reporting for Today’s Media, McGraw-Hill, United States, 5th Edition